İÇKALE

Diyarbakır surlarının kuzeydoğu köşesine yerleştirilen İçkale'nin tarihi muhtemelen bu bölgenin ilk yerleşik halkı olan Hurri-Mitaniler (M.Ö. 4-3 bin) dönemine kadar iner. İç Kale, Romalılar tarafından şimdiki şehir surlarının yapılması ile özel bir önem kazanmış ve her devirde yönetim merkezi olmuştur. İç Kaleyi saran ve şimdiki Artuklu Kemeri'nden geçen ilk surlar daha sonra yıkılmış, Kanuni Sultan Süleyman zamanında şimdiki 16 burç ve surlar yapılmıştır. (1521-1527) İç Kalenin Saray Kapı, Küpeli Kapısı, Fetih ve Oğran Kapıları bulunmaktadır. İç Kale'de çok değerli yapılar bulunmaktadır. KALE CAMİİ (HZ. SÜLEYMAN-NASIRIYE CAMİİ): Nisanoğlu Ebul Kasım tarafından 1155-1169 yılları arasında yaptırılmıştır. Cami bitişiğinde Osmanlılar döneminde yapılan Halid Bin Velid'in oğlu Süleyman ile Diyarbakır'ın Araplar tarafından alınışı sırasında şehit düşen diğer sahabelerin yattığı Meşhed bulunmaktadır. ASLANLI ÇEŞME : İçkale'de kemerli girişin hemen karşısında yer alır. 19. yy sonlarına tarihlenmektedir. Üçgen alınlıklı çeşmede, dilimli kemere sahip niş içerisine yerleştirilmiş aslan heykelinin ağzından suyun akışı sağlanmıştır. Orjinalde iki aslanın bulunduğu çeşmede aslanların biri bugün yerinde bulunmamaktadır. ARTUKLU KEMERİ : Artuklu döneminde İçkale'ye girişi sağlamaktadır. 10 m. Genişliğinde, sivri kemerli bu girişin üzerindeki büyük boyutlu nesir yazılı kitabede h. 603 (1206-1207) tarihi görülmektedir ki bu da sarayla aynı döneme ait olduğunu göstermektedir. Kemerin iki yanındaki kireç taşına işlenmiş aslan-boğa mücadelesini işleyen kabartma ile kemerin, Ulucami'nin doğu girişinin bir tekrarı olduğu görülmektedir. VİRANTEPE VE ARTUKLU SARAYI : İçkale'nin kuzeybatısında yer alan ve bir (yığma tepe) höyük olan Virantepe, Diyarbakır'ın aynı zamanda çekirdek kuruluş noktası olup höyükte yapılacak arkeolojik kazı ve araştırmalar kent tarihi hakkında birçok belge ve bilgiye ulaşmamızı sağlayacaktır. Virantepe'de 1961-1962 yılları arasında yapılan kazılar sonucunda, etrafı surlarla çevrili, Artuklu Hükümdarı Melik Salih Nasıreddin Mahmud (1200-1222) dönemine ait bir sarayın temelleri açığa çıkarılmıştır. Zengin renkli taş mozaik ve çini süslemelerle oldukça gösterişli selsebil ve haçvari eyvanlarla çevrili fıskıyeli bir havuza sahip olan sarayın, renkli taş ve cam küplerden oluşan mozaik süslemeleri, Türk mimarisinde ilk kez burada görülmektedir. Doğu bölümünde saraya çıkışı sağlayan merdivenler açığa çıkarılmış ve saray girişinin, alttaki kemerin yanında olduğu belirlenmiştir.